Zależność między podstawą programową, podręcznikiem a programem stała się ważnym nauczycielskim zagadnieniem dopiero wtedy, gdy dopuszczono do użytku wiele programów, a co za tym idzie – powiązanych z nimi podręczników. Przed nauczycielem pojawił się problem, czego tak naprawdę uczyć i czego się trzymać, w szczególności w związku z egzaminami zewnętrznymi.

Na początku wspólnej pracy przed egzaminem powinien znaleźć się czas na określenie przez uczniów jasnego celu, jaki będzie im przyświecał w trakcie powtórek. Ósmoklasista musi wiedzieć, co dokładnie chce osiągnąć, jaki efekt mają przynieść przygotowania do egzaminu. Kiedy dostrzeże powagę swoich poczynań, zorientuje się, jak może się dzięki temu rozwinąć i co jest w stanie zmienić. Zauważy sens swoich działań i z większym zapałem zaangażuje się w pracę nad osiągnięciem postawionego sobie celu.

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY 2020/21

Dariusz Zięba, Monika Wołowiec, Podstawa programowa z języka polskiego a zmiana wymagań. Dwugłos 3

Maria Bryk, Adam Kawałek, Matematyka – egzamin ósmoklasisty w 2021 roku  10

Sylwia Przybyło, Joanna Wiśniewska, Zmiany wymagań na egzaminie ósmoklasisty z języka angielskiego w 2021 roku  15

EGZAMIN MATURALNY 2020/21

Marta Bonarek-Socha, Egzamin maturalny z języka polskiego w roku 2021 24

Bogdan Wójtowicz, Zmiany w egzaminie maturalnym z matematyki w 2021 roku 30

Ewa Bereś, Agata Lorens, Zmiany wymagań w zakresie egzaminu maturalnego z historii w roku szkolnym 2020/21 39

Joanna Kordzikowska, Małgorzata Kutrzeba, Zmiany wymagań egzaminacyjnych na maturze z wiedzy o społeczeństwie w 2021 roku 44

Małgorzata Podolak, Zmiany w wymaganiach egzaminacyjnych z biologii w roku 2021 50

Izabela Pyra, Egzamin maturalny z chemii w 2021 roku 53

EDUKACJA ZDALNA W WARUNKACH PANDEMII

Aleksandra Kujawa, Psychologiczne problemy związane z edukacją zdalną 58

Bernadeta Burdzy, Książką w koronawirusa 64

Roman Zych, Konferencja dla nauczycieli „Jak uczyć o Holokauście?” w ramach obchodów XIV Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu 67

Krystyna Biernacka, Nauczanie zdalne: zestawienie bibliograficzne 70

EDUKACJA ZDROWOTNA W NORWEGII

Barbara Wolny, Realizacja projektu „Zdrowy styl życia – myślimy globalnie, działamy lokalnie” – szkolenie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii 73

FELIETON

Mariusz Kalandyk, To lubię! Egzaminy i czarne kafelki! 120

Wszyscy nauczyciele zdają sobie sprawę z niebezpieczeństw związanych ze zmianami w utrwalonych i sprawnie działających systemach, w tym w obszarze wymagań egzaminacyjnych. Tym niemniej doświadczenia i trudności, związane z edukacją zdalną, wydają się przekonywać o potrzebie zmian w układzie tych wymagań. Zaniepokojeni nauczyciele od roku sygnalizują kłopoty dotyczące m.in. problemów z zapewnieniem obiektywizmu sprawdzania wiedzy z wykorzystaniem istniejących aplikacji. Informują jednocześnie o uboższych możliwościach dydaktycznych, związanych ze skróceniem lekcji w szkole podstawowej do 30 minut, o kłopotach z łączem internetowym w trakcie lekcji zdalnych, problemach z kontrolą poprawnie wykonanych rysunków, trudnościach w dostępie do niektórych pomocy dydaktycznych (np. do modeli w nauczaniu stereometrii).

Wymagania egzaminacyjne na bieżący rok szkolny stanowią okrojoną wersję podstawy programowej kształcenia ogólnego z przedmiotu język obcy nowożytny dla szkoły podstawowej. Należy podkreślić, iż zmiany dokonane w wymaganiach są jednorazowe a nauczyciele w dalszym ciągu zobowiązani są do realizowania podstawy programowej. Nie zapominajmy, że celem edukacji w szkole nie jest egzamin, ale nabycie określonych umiejętności językowych. Z drugiej strony, od wyniku egzaminu danego ucznia zależy, w którą stronę potoczy się jego kariera: jeśli uzyska wysoki wynik na egzaminie, wybierze szkołę średnią, która ułatwi mu w przyszłości podjęcie wymarzonych studiów i zdobycie dobrze płatnej pracy. Znaczenie wyniku egzaminacyjnego jest zatem duże, nie tylko dla całej społeczności szkolnej, ale też dla każdego ucznia.

Tegoroczni maturzyści są drugim rocznikiem absolwentów, którym przyszło zdawać ten pierwszy ważny, dorosły egzamin w zmienionych realiach. Pandemia COVID-19 spowodowała nieoczekiwane zmiany w funkcjonowaniu publicznych instytucji, szkół, rodzin i jednostek. Właściwie z dnia na dzień z powodu lockdownu rozpoczęła się praca i edukacja zdalna. Ten okres jest trudny zwłaszcza dla dzieci i młodzieży, pozbawionych codziennych kontaktów z rówieśnikami, swobodnego rozwijania zainteresowań, a w szkole – konsultacji z nauczycielami przedmiotu. Jak sobie więc radzić z niepewnością, koniecznością zorganizowania własnej nauki, przygotowaniem do egzaminów? Na młodych dorosłych, ale wciąż przecież uczniach, ciąży teraz spora odpowiedzialność za swoją edukację. Nauczyciele, pełni wątpliwości, czy zdalne nauczanie przyniesie pożądane efekty na egzaminach, również potrzebują wsparcia.

Informator maturalny, dedykowany każdemu przedmiotowi maturalnemu, zawiera wymagania obowiązujące na egzaminie wraz z przykładowymi zadaniami. W tym roku został on zmodyfikowany po ukazaniu się 28 grudnia 2021 roku „Aneksu do Informatora o egzaminie maturalnym z matematyki obowiązujący w roku szkolnym 2020/2021”. Zawiera on ogólne i szczegółowe wymagania egzaminacyjne z matematyki w 2021 roku, informację o zmianie liczby zadań otwartych w arkuszu dla poziomu podstawowego do 7 (plus oczywiście 28 zamkniętych) oraz zmianie maksymalnej łącznej liczbie punktów do uzyskania za arkusz dla poziomu podstawowego z 50 na 45, a także listę zadań anulowanych z Informatora z powodu niezgodności ich treści z wymaganiami egzaminacyjnymi w 2021(jest ich 14). Zatem, o ile struktura arkusza dla zakresu podstawowego się zmienia, to nie ma zmian w strukturze arkusza dla poziomu rozszerzonego.

Jedną z ważniejszych ustaleń komisji jest decyzja o tym, że zmiany wymagań egzaminacyjnych dotyczą wyłącznie wymagań szczegółowych na IV etapie edukacyjnym na poziomie rozszerzonym. Oznacza to, że nie dokonano żadnych zmian na wcześniejszych etapach edukacyjnych zrealizowanych w szkole podstawowej i w gimnazjum. Dlatego należy pamiętać o zasadzie kumulatywności, polegającej na tym, że na każdym wyższym etapie edukacyjnym obowiązują wymagania z etapów poprzednich. W związku z tym nauczyciele i uczniowie muszą się zapoznać nie tylko z podstawą programową obowiązującą w liceum, ale znać wymagania z etapów poprzednich. Trzeba pamiętać, że uczniowie znaczny zasób wiedzy i umiejętności zdobyli już na III poziomie edukacyjnym, w gimnazjum oraz na IV poziomie w zakresie podstawowym. Wszystkie te zrealizowane na wcześniejszych etapach edukacyjnych wymagania nadal obowiązują.

Obecna sytuacja pandemii zmieniła życie wszystkich społeczeństw świata, zmieniła nasze plany, codzienność, spowodowała także poważne zmiany w polskiej i światowej edukacji. Proces dydaktyczny odbywa się zdalnie, co znacznie utrudnia naukę i przygotowanie się uczniów do egzaminów ósmoklasistom i maturzystom. Zdający w tym roku maturę są więc w pewien sposób poszkodowani. Aby im pomóc i wyrównać szanse w porównaniu z poprzednimi rocznikami, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Nauki zdecydowało się wprowadzić zmiany w egzaminach maturalnych i egzaminach ósmoklasisty w 2021 r. Nie zostały zmienione podstawy programowe z poszczególnych przedmiotów, zmianie uległy wymagania egzaminacyjne.

Nowością w 2021 roku jest to, że przystąpienie do egzaminu z jednego wybranego przedmiotu na poziomie rozszerzonym nie jest obowiązkowe.

W roku szkolnym 2020/ 2021 przystąpienie do egzaminu maturalnego  na poziomie rozszerzonym jest nieobowiązkowe. Można przystąpić do egzaminu z maksymalnie sześciu przedmiotów dodatkowych, a jednym z przedmiotów do wyboru jest biologia. Formuła egzaminu maturalnego z biologii nie ulega zmianie. Arkusz będzie składał się przede wszystkim z zadań o charakterze otwartym, wymagających krótkiej odpowiedzi, oraz zadań zamkniętych różnego typu. Czas na rozwiązanie zadań pozostaje bez zmian – 180 minut, podobnie jak maksymalna liczba punktów do zdobycia – 60. Ograniczony został jednak zakres sprawdzanych wiadomości i umiejętności. Innymi słowy, w roku szkolnym 2020/2021 egzamin nie zostanie skrócony, ale zadania będą dotyczyły węższego zakresu tematycznego. […]      Wymagania egzaminacyjne zawierają około 30% mniej treści szczegółowych niż podstawa programowa kształcenia ogólnego. Głównym celem wprowadzanych zmian jest zmniejszenie pracochłonności i czasochłonności powtórek do egzaminu maturalnego.

Matura 2021 będzie maturą wyjątkową, ponieważ dostosowaną do niecodziennej sytuacji. Czas pandemii i zdalnego nauczania sprawił, że Ministerstwo Edukacji Narodowej postanowiło dokonać zmian w podstawie programowej, aby ułatwić uczniom przygotowanie do egzaminów.

W 2021roku egzamin maturalny będzie przeprowadzony na podstawie wymagań egzaminacyjnych. Wymagania te stanowią zawężony katalog wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Formuła tegorocznej matury zostanie zrealizowana tylko jednorazowo. W wymaganiach egzaminacyjnych zawarto wiadomości i umiejętności, które będą sprawdzane w zadaniach egzaminacyjnych oraz informacje co do treści, które należy powtórzyć do egzaminu z lat wcześniejszych.

Pandemia koronawirusa, która pojawiła się wiosną tego roku, należy bez wątpienia do zdarzeń bardzo trudnych do przewidzenia. Zaskoczyła wiele środowisk i grup zawodowych, w tym również bibliotekarzy. Kryzys spowodowany COVID-19 w poważny sposób uniemożliwił powszechny dostęp do zbiorów i usług bibliotecznych. Niemal z dnia na dzień przestrzenie z książkami i czasopismami zostały zamknięte dla użytkowników - tak było prawie w całej Europie. Pracownicy bibliotek szybko zareagowali na nową, nietypową sytuację, dostosowując świadczone usługi do wprowadzanych ograniczeń. Myślę, że warto w tym miejscu przytoczyć słowa Karola Darwina:

Gatunkiem, który przetrwa, nie jest ani ten najsilniejszy, ani najinteligentniejszy. Przetrwa ten, który potrafi się zmieniać…

Bibliotekarze to właśnie tacy kreatywni pasjonaci, łatwo adaptujący się do nowych warunków.

XIV Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu (International Day of Commemoration in Memory of the Victims of the Holocaust) jest corocznym wydarzeniem, które obchodzimy na mocy uchwały Zgromadzenia Ogólnego z 1 listopada 2005 roku. Cel jest wciąż ten sam: uczczenie pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego, pomordowanych w czasie II wojny światowej przez nazistowskie Niemcy.

Warto przypomnieć, że w rezolucji 60/7 ONZ zaapelowała do państw członkowskich o opracowanie programów edukacyjnych, które mają uwrażliwić przyszłe pokolenia na problem Holokaustu i zapobiec tym samym aktom ludobójstwa w przyszłości. Zgromadzenie Ogólne wezwało również do przedsięwzięcia środków mobilizujących narody, aby podtrzymać pamięć i edukację na temat Holokaustu, by ten czas był dla wszystkich ludzi przestrogą przed nienawiścią, rasizmem i uprzedzeniami.

Organizacja zdalnego procesu kształcenia w czasach kryzysu to wyzwanie, przed którym stanęło nie tylko całe środowisko edukacyjne, ale także rodzice, bo bez ich wsparcia powodzenie tak trudnego zadania nie jest możliwe. Na dyrektorach placówek edukacyjnych, którzy są odpowiedzialni za zbudowanie w krótkim czasie optymalnego modelu zdalnej edukacji w swoim środowisku, spoczęła największa odpowiedzialność.

We współczesnej szkole edukacja zdrowotna stanowi ważny element integralnego nauczania i wychowania ucznia. Według założeń Światowej Organizacji Zdrowia „zdrowie jest nieodłącznym warunkiem osiągnięć szkolnych, dobrej jakości życia i wydajności ekonomicznej. Wyposażając uczniów w wiedzę, umiejętności i postawy wobec zdrowia, możemy zwiększyć ich szanse na zdrowe życie oraz zdolności działań na rzecz zdrowia społeczności w której żyją”. Uczeń w szkole ma rozwijać się intelektualnie, fizycznie, psychicznie i duchowo według swoich potrzeb i możliwości. Edukacja zdrowotna służy pełnemu rozwojowi ucznia jako osoby.

Czas leci, dzieci – a szkoły zamkniono. Matura się zbliża, egzamin ósmoklasisty także, spotykamy się przeto na ZOOM-ach i innych Teamsach, by widowni uczniowskiej pochop dawać do jeszcze bardziej uważnej i wytężonej pracy, ale również nadzieję wlewać w serca masowo niemal obawami różnymi ogarnięte. Spotykamy się również, jak to seryjni informatorzy kaskadowi, z setkami koleżanek i kolegów; informujemy o zmianach w egzaminowaniu pandemicznym na maturze i na poziomie niższym, podstawowym. Przekazujemy wieści, iż egzamin będzie nieco inny, nieco łatwiejszy i nieco mniej wymagający. Nadmiernego stresu tym samym jednak nie usuwamy.

Radzenie sobie z problemami natury psychicznej jest chlebem powszednim nauczycieli nie tylko w czasie edukacji zdalnej. Większość zachowań młodzieży, ale i nauczycieli, podlega prawom i mechanizmom psychologicznym, których zrozumienie podnosi skuteczność pracy wychowawczej z młodymi ludźmi. Z badania Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych w czasie epidemii koronawirusa wynika, że 47,7% ankietowanych uczniów czuje się gorzej lub dużo gorzej psychicznie w porównaniu do czasu sprzed zdalnego nauczania i pandemii. Poczucie pogorszenia stanu psychicznego wpływa na wiele sfer życia, może obniżać motywację do nauki, jak również jej wyniki, wpływać na relacje z bliskimi oraz redukować możliwości radzenia sobie ze stresem. W artykule poruszona będzie kwestia relacji społecznych jako czynnika poprawiającego dobrostan psychiczny, przedstawione zostanie zagadnienie tak zwanej higieny cyfrowej oraz omówione zostaną najczęściej pojawiające się problemy natury psychologicznej, z którymi może zetknąć się nauczyciel w swojej pracy.