Województwo podkarpackie od początku jest reprezentowane w projekcie przez nauczycieli konsultantów z Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie. Co roku dołączają nowe szkoły i nauczyciele, a edukacja globalna jest lepiej rozumiana i lubiana ze względu na ciekawe formy pracy oraz aktualną tematykę. W tym roku, podobnie jak w poprzednich, nasze województwo sięgnęło po nagrody, które co roku przyznawane są szkołom (certyfikat szkoły globalnej) oraz nauczycielom (za najlepszy projekt edukacyjny). Tegoroczni zwycięzcy to:
Zespół Szkół Miejskich nr 3 w Jaśle – wyróżnienie w konkursie na szkołę globalną,
Pani Katarzyna Rygiel-Hałucha z Zespołu Szkół Miejskich z Oddziałami Integracyjnymi w Krośnie – 3. miejsce za projekt edukacyjny „Historia zielonego listka, czyli skąd trafiła do nas herbata?”
Gratulujemy serdecznie i liczymy na więcej w przyszłym roku. Rok 2015 został ogłoszony Rokiem Rozwoju, co wpisuje się w problematykę edukacji globalnej, dlatego działania projektowe w przyszłym roku będą z pewnością poświęcone tej tematyce.
Kilka słów o EDUKACJI GLOBALNEJ i samym projekcie
„Zadaniem edukacji globalnej jest wyjaśnianie globalnych współzależności, przyczyn problemów współczesnego świata i wyzwań z tym związanych. Edukacja globalna ma przybliżać społeczeństwu zagadnienia dotyczące sytuacji uboższych krajów, jak również pokazywać wzajemne zależności między Polakami a mieszkańcami krajów rozwijających się. Edukacja globalna powinna prowadzić do osobistego zaangażowania na rzecz walki z ubóstwem oraz włączenia się w proces budowania globalnego społeczeństwa opartego na zasadach solidarności, równości i współpracy. Definicja edukacji globalnej wypracowana została w ramach procesu międzysektorowego (serii pięciu spotkań przedstawicieli NGO, ministerstw, uczelni, instytucji edukacyjnych, które odbyły się w latach 2010-2011) na temat edukacji globalnej w Polsce. Edukacja globalna to część kształcenia obywatelskiego i wychowania, która rozszerza ich zakres przez uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności globalnych. Jej głównym celem jest przygotowanie odbiorców do stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości. Przez współzależności rozumiemy wzajemne powiązania i przenikanie systemów kulturowych, środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, politycznych i technologicznych. Do aktualnych wyzwań globalnych zaliczyć można m.in.:
zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie,
poprawa jakości życia w krajach Globalnego Południa,
ochronę praw człowieka,
zapewnienie zrównoważonego rozwoju,
budowanie partnerskich relacji gospodarczych i społecznych pomiędzy krajami Globalnej Północy i Globalnego Południa.
Szczególnie istotne w edukacji globalnej jest:
tłumaczenie przyczyn i konsekwencji opisywanych zjawisk,
przedstawianie perspektywy Globalnego Południa,
rozumienie świata jako złożonego i dynamicznie zmieniającego się systemu,
kształtowanie krytycznego myślenia i zmianę postaw,
ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu globalnych procesów na jednostkę”.
Edukacja globalna jest obecna w szkole od dawna, pomimo że nie wszyscy jeszcze kojarzą pewne treści w podstawach programowych z nazwą wypracowaną w 2011 r. Edukacja globalna obejmuje taką tematykę jak: rozwój międzynarodowy, handel międzynarodowy, zmiany klimatu, stosunki międzynarodowe, zanieczyszczenie środowiska, migracje, ubóstwo, konsumpcja, zasoby naturalne, konflikty, prawa człowieka. Hołduje wartościom: godność, sprawiedliwość, solidarność, równość, pokój, wolność oraz kształtuje określone postawy: odpowiedzialności, szacunku, uczciwości, otwartości, osobistego zaangażowania, gotowości do ustawicznego uczenia się. Porównajmy kształtowane postawy z tymi zawartymi we wstępie do podstawy programowej do szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych: „W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji”. Kształtowane u uczniów postawy pokrywają się z tymi, które kształtuje edukacja globalna, dlatego warto w swojej pracy dydaktycznej i wychowawczej odwoływać się do edukacji globalnej, a także korzystać z ciekawych form pracy, licznych materiałów i pomocy, a także gier dydaktycznych i ćwiczeń opracowanych na użytek edukacji globalnej.
Mówiąc o edukacji globalnej, trzeba również wspomnieć o Milenijnych Celach Rozwoju, do których realizacji w 2000 r. zobowiązała się również Polska. Wyznaczono 8 celów, powinny one zostac osiągnięte do 2015 r. Jakie to cele? Przypomnijmy je.
CEL 1: Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu poprzez zmniejszenie o połowę liczby ludzi, których dochód nie przekracza 1 dolara dziennie.
CEL 2: Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym poprzez zapewnienie wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwości ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym.
CEL 3: Promocja równości płci i awans społeczny kobiet poprzez wyeliminowanie nierównego dostępu płci do pierwszego i drugiego szczebla edukacyjnego do 2005 roku, a na wyższych szczeblach do 2015 roku.
CEL 4: Ograniczenie umieralności dzieci poprzez zmniejszenie o 2/3 wskaźnika umieralności dzieci w wieku do 5 lat.
CEL 5: Poprawa opieki zdrowotnej nad matkami poprzez zmniejszenie o ¾ wskaźnika umieralności matek.
CEL 6: Ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS, malarii i innych chorób poprzez powstrzymanie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS i ograniczenie nowych zakażeń, powstrzymanie rozprzestrzeniania się malarii i innych groźnych chorób oraz ograniczenie nowych zachorowań.
CEL 7: Stosowanie zrównoważonych metod gospodarowania zasobami naturalnymi poprzez uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju w krajowych strategiach i programach, stosowanie metod hamujących zubożenie środowiska naturalnego. Zmniejszenie o połowę liczby ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej wody pitnej. Do 2020 roku osiągnięcie znacznej poprawy warunków życia przynajmniej 100 milionów mieszkańców slumsów.
CEL 8: Stworzenie globalnego partnerskiego porozumienia na rzecz rozwoju poprzez wypracowanie dostępnego dla wszystkich, opartego na jasnych przepisach, przewidywalnego i nikogo niedyskryminującego systemu handlowo-finansowego, zobowiązanie uczestników systemu do podejmowania działalności promującej dobre praktyki rządzenia i rozwój, ograniczanie ubóstwa, uwzględnienie szczególnych potrzeb państw najsłabiej rozwiniętych, wyspiarskich i śródlądowych (zwłaszcza zwiększenie dostępu do rynków krajów rozwiniętych, redukcję długów, zwiększenie pomocy rozwojowej), wypracowanie strategii na rzecz zapewnienia pracy młodemu pokoleniu, zwiększenie dostępu do leków dla krajów rozwijających się oraz umożliwienie im korzystania z dobrodziejstw nowoczesnej technologii.
Czy wywiązaliśmy się z postawionego zadania? Myślimy, że raporty i dane na ten temat ukażą się w przyszłym roku. Dużo działań w tym kierunku było podjętych. Zgodnie z zasadą edukacji globalnej MYŚL GLOBALNIE – DZIAŁAJ LOKALNIE na problem celów milenijnych należy spojrzeć przez pryzmat swojej szkoły, miejscowości, lokalnych działań, własnych działań, które wydają się małe, ale gdy je zsumować, dają zupełnie inny obraz, a przede wszystkim zapobiegają bezczynności, przyglądaniu się, staniu z boku i powszechnej opinii „mnie to nie dotyczy”. Edukacja globalna w szkołach ma wymiar edukacyjny, ma zaszczepić świadomość, że można i trzeba się angażować, działać. Tryumfy odnosi wolontariat, który odradza się wśród młodych ludzi, uczniów już ze szkół podstawowych. Dlatego też ważne jest, aby edukacja globalna była świadomie obecna w szkołach. Argumenty przemawiające za tą obecnością dobrze przedstawiła Agata Świdzińska w artykule Globalne klimaty w polskiej szkole. Jakie to argumenty?
„Właściwie nie wprowadza ona nowych treści, ale rozwija koncepcję pedagogiczną, wzbogacając wartość merytoryczną i dydaktyczno-wychowawczą wszystkich przedmiotów i zajęć szkolnych.
Nie nakłada nowych obowiązków. Wpisana w nową podstawę programową kształcenia ogólnego stała się obowiązkowym zadaniem każdego nauczyciela i wychowawcy.
Jest pewnego rodzaju ścieżką edukacyjną czy wątkiem edukacyjnym, które warto, a wręcz trzeba, wpleść w tematykę poszczególnych przedmiotów szkolnych oraz działania edukacyjne czy inicjatywy szkolne.
Pozwala spojrzeć na omawiane treści edukacyjne z innej perspektywy, odmiennie naświetlić informacje, ułatwiając zrozumienie otaczającego świata, uwrażliwić na różne punkty widzenia przy zastosowaniu różnorodnych form, metod pracy i narzędzi dydaktycznych, pozwala na uatrakcyjnienie procesu dydaktycznego, rozwijanie kluczowych kompetencji niezbędnych młodym ludziom do funkcjonowania we współczesnym, różnorodnym społeczeństwie”.
Projekt ORE przy współpracy MSZ „Edukacja globalna w szkolnych programach nauczania”, którego tegoroczna IV już edycja zatytułowana „Od edukacji globalnej do odpowiedzialności za świat” właśnie się zakończyła, jest bardzo atrakcyjną formą, zarówno dla szkół, jak też nauczycieli i uczniów. Dyrektorzy mogą się poszczycić tytułem szkoły globalnej i nagrodami rzeczowymi, nauczyciele nagrodami w konkursie na najlepszy projekt edukacyjny, zaś uczniowie uczestniczyć w ciekawych zajęciach. Ponadto w każdej edycji do nauczycieli adresowany jest kurs blended learning na specjalnie przygotowanej platformie, która zawiera mnóstwo ciekawych materiałów merytorycznych, scenariuszy zajęć, propozycji projektów edukacyjnych, linków do ciekawych stron, bogatej bibliografii i – co najcenniejsze – kontakt z innymi nauczycielami z Polski na forum dyskusyjnym platformy. Odbywają się też szkolenia i warsztaty stacjonarne w wielu miastach naszego województwa, gdzie można się spotkać, porozmawiać i zaplanować wspólne działania. W ramach projektu dużym zainteresowaniem w każdej edycji cieszą się spotkania z wolontariuszem, finansowane przez MSZ. Do szkół przyjeżdżają wolontariusze pracujący w różnych zakątkach ziemi i opowiadają młodzieży o swoich doświadczeniach.
Rokrocznie w trzecim tygodniu listopada w szkołach organizowany jest Tydzień Edukacji Globalnej. W tym roku hasło TEG brzmiało: Bezpieczeństwo żywnościowe. Można go rozumieć bardzo szeroko, patrząc na zasoby całego świata, uprawy, produkcję, ceny, handel, modyfikowanie roślin, problemy z wodą itp., ale można spojrzeć na problem lokalnie, jakie produkty jem, czy są zdrowe, bezpieczne, czy ich nie braknie. Corocznie w tym czasie odbywają się w szkołach liczne imprezy. Coraz częściej szkoły współpracują ze sobą, organizując razem pewne działania. Przykładem może być Publiczne Gimnazjum w Przybówce, które wspólnie z Zespołem Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krośnie przygotowało zajęcia kulinarne, gdzie starsi uczniowie prezentowali gimnazjalistom swe zdolności kulinarne. W ramach TEG odbyło się wiele ciekawych inicjatyw, m.in. dyskusje, happeningi, pokazy mody z surowców wtórnych, salony mody, gdzie można wymienić ubrania, przepisy kulinarne itp. Wszystkie te działania wymyślali uczniowie i świetnie się bawili, włączając w to dorosłych.
Działania projektowe

Projekt daje tylko pewne podstawy, dostarcza rzetelnej wiedzy, materiałów edukacyjnych i pomysłów, realizację pozostawiając nauczycielom i uczniom. To oni, działając w określonym środowisku, wybierają to, co dla nich najbardziej przydatne, ciekawe. Projekt tylko inspiruje, licząc na podjęcie inicjatywy przez szkoły. Z trzyletniego doświadczenia wiemy, że tych inicjatyw jest coraz więcej.
Zapraszamy do współpracy! W przyszłym roku ruszy kolejna, piąta już edycja projektu. Szczegóły na stronie www.edukacjaglobalna.ore.edu.pl.

Opracowanie:
Urszula Szymańska-Kujawa
Wiesław Śnieżek